Dil ve konuşma terapistleri, kendi konularında ayırıcı tanı koyabilen, değerlendirme yaparak sorunu ve çözümlerini belirleyen, terapiyi planlayan ve yürüten, alandaki gerekli uzmanlarla işbirliği içinde çalışan, insan iletişimi ile ilgili bozuklukların çeşitli alanlarında uzmanlaşmış bağımsız bir meslek grubudur.
Mesleki Yeterlilik:
Mesleği icra etmek için kanunen Dil ve Konuşma Terapisi (Dil ve Konuşma Terapisi/Patolojisi, Dil ve Konuşma Bozuklukları, İletişim Bozukluları, Konuşma Engellilerin Eğitimi, Logopedi) lisans ve/veya lisansüstü programlarından mezun olmak gereklidir.
Kanuni Düzenleme:
6 Nisan 2011 tarih ve 6225 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 9 maddesi ile 11/4/1928 tarihli ve 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanuna eklenen Ek Madde 13 (d) bendi ile yasal zeminde sağlık meslek mensubu olarak tanımlanmıştır. Kanuni düzenlemeyi takiben dil ve konuşma terapisi mesleğini icra edecek dil ve konuşma terapistlerinin iş ve görev tanımları da 2014 yılında yayınlanan yönetmelikle Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenmiştir. Buna göre meslek tanımı aşağıdaki şekilde belirtilmiştir:
“ d) Dil ve konuşma terapisti; dil ve konuşma terapisi alanında lisans eğitimi veren fakülte veya yüksekokullardan mezun veya diğer lisans eğitimleri üzerine dil ve konuşma terapisi alanında yüksek lisans veya doktora yapan, bireylerin ses, konuşma ve dil bozukluklarının önlenmesi için çalışmalar yapan ve ilgili uzman tabip tarafından teşhisi konulmuş yutkunma, dil ve konuşma bozukluklarının rehabilitasyonunu sağlayan sağlık meslek mensubudur. ”
Bu kanuna göre gerekli lisans ve lisansüstü yeterliliğe sahip olmadığı halde bu işi yaptığını iddia eden kişilerin ceza ile karşılaşması sabittir.
– Çalışma AlanlarıDil ve konuşma terapisti aşağıdaki alanlarda çalışmalar yürütür:
Konuşma sesi bozuklukları: Kişinin konuşma seslerini doğru üretememesi ile oluşan sesletim ve sesbilgisi problemleridir. Kaleme ‘talem’ denilmesi, arabaya ‘ayaba’ denilmesi en bilinen örneklerdendir. Kekemelik: Kişinin konuşmasının istenmeyen ve kontrol dışı tekrar, uzatma ve bloklarla kesintiye uğraması durumudur. Dil Bozuklukları: Kişinin diğerlerini anlamakta veya düşüncelerini ifade etmekte yaşadığı sorunları kapsar. Sesler, hecelerin kullanımı, cümle oluşturmada güçlükler, sözcüklerin anlamını kavramada zorluklar ve konuşmanın uygun yerde uygun şekilde kullanımı gibi zorlukları içerir. Sosyal iletişim bozuklukları: bir kişi sözlü ve sözsüz iletişimin sosyal kullanımında sorun yaşadığında ortaya çıkar. Bu bozukluklar (a) sosyal amaçlar için iletişim kurma (örneğin, selamlama, yorum yapma, soru sorma), (b) dinleyiciye ve ortama göre farklı şekillerde konuşma ve (c) konuşma ve hikaye anlatma kurallarına uyma sorunlarını içerebilir. Otizm spektrum bozukluğu olan tüm bireylerin sosyal iletişim sorunları vardır. Sosyal iletişim bozuklukları, travmatik beyin hasarı gibi diğer rahatsızlıklara sahip bireylerde de bulunur. Bilişsel iletişim bozuklukları: düşünceleri organize etme, dikkat etme, hatırlama, planlama ve/veya problem çözme sorunlarını içerir. Bu bozukluklar doğuştan olabilseler de genellikle inme, travmatik beyin hasarı veya demansın bir sonucu olarak ortaya çıkar. Yutma Bozukluğu: Hastalık, ameliyat, inme veya yaralanma sonrası ortaya çıkan beslenme ve yutma problemlerini içerir. Ses Bozukluğu: Ses bozukluğu sesin kalitesi, perde, rezonans, şiddetinin benzer yaş, kültürel geçmiş ve yaşanılan yere göre farklılık göstermesidir. Tıbbi sebepler (gırtlak bölgesindeki ameliyatlar), nörolojik problemler (ses rteli felci gibi), hastalıklar, sesin suiistimali (yüksek sesle konuşma, bağırma, sık boğaz temizlemek), alışkanlıklar (yoğun sigara kullanımı, çok fazla ses kullanımı) sonucunda ses kullanımında problemler yaşanabilir. İşitme engeli: İletişim ya da sinirsel tipte işitme kayıplarını içerir. Alternatif ve destekleyici iletişim sistemleri: Otizm, afazi gibi dili anlama ve aktarmada zorluklar yaşayan kişilerin kullanabileceği, dijital ya da fiziksel iletişim araçları mevcuttur. Performans: Konuşma, dil veya yutma bozukluğu olmayan, ancak daha etkili iletişim kurmayı öğrenmek isteyen insanlarla çalışır (örneğin, aksan değiştirme veya diğer iletişim geliştirme biçimleri üzerinde çalışır)
Nerede Çalışır?
Dil ve Konuşma Bozuklukları Uzmanları hastahane, rehabilitasyon ve özel kliniklerde çalışmaktadır.
Nasıl Bir Terapist Bulurum?
Terapist seçerken;
- Yetki: öncelikle yetkili diploması olup olmadığı belirlenmelidir,
- Uzmanlık: Sonra çocuğunuzun ihtiyacına uygun bir terapist olup olmadığını araştırmalısınız. Terapistler yukarıda sayılan tüm uzmanlık alt alanlarında bilgileri olan kişilerdir. Ancak bazı terapistler bazı terapi yöntemleri ve bozukluk tipinde uzmanlaşmıştır. Gerekliyse alt uzmanlaşma alanı çocuğunuza uygun olan bir terapist seçmelisiniz.
- Güncellik ve kanıt temelli yaklaşım: Başka bir kriter de terapistin güncel bilimsel bilgileri ve eğitimleri takip edip etmediği olmalıdır. Kanıt temelli terapileri uygulayıp uygulamadığına bakılmalıdır.
- Kişisel özellikler: Son olarak çocuğunuzun anlama ve çalışma tarzına kişisel tavır olarak en uygun kişiyi değerlendirmelisiniz.
Önemli bilgi: Dil ve Konuşma Terapistleri Derneği’ nin resmi sayfasında yer alan “Terapistler” sekmesinden derneğe üye yetkili uzmanlara yaşadığınız ile göre arama yaparak ulaşabilirsiniz
